Een van de wonderbaarlijke zaken wat honingbijen betreft, is de manier, waarop ze de winter door komen. Bijen zijn koudbloedig, zodat hun lichaamstemperatuur de omgevingstemperatuur volgt….meestal.

Houden bijen een winterslaap?
Andere koudbloedige dieren in ons klimaat, zoals slakken en kikkers, houden een winterslaap, waarbij een soort antivries in hun bloed voorkomt,dat ze bevriezen. En de bijen? Die blijven klaarwakker en warm! Dat kan door een ingenieus systeem, waar alleen de werksters aan meedoen. De darren hebben hun taak, bevruchting van de koningin, er op zitten en zijn niet meer nodig. Ze worden niet zo vriendelijk verzocht, de kast te verlaten.

Als het kouder wordt 
Daalt de omgevingstemperatuur beneden 9 ºCelsius, dan raakt een bij in shock door onderkoeling, en dat moet ten alle tijde voorkomen worden. Beneden de 8 ºC gaan de werksters alle kieren en gaten, behalve het vlieggat, dichtplakken met Propolis. Dit is een substantie, die door de bijen zelf geproduceerd word. Propolis heeft, behalve een afdichtende -, ook een tegen schimmels-, bacterien- en virussen beschermende functie. Door al dat geplak blijven de bijen lekker warm. Maar word het nog kouder, dan gaan de bijen over op wat je centrale verwarming zou kunnen noemen.

Als het nog kouder wordt
Beneden de 5 ºC gaan de werksters zich om de koningin heen verzamelen en klitten in bolvorm aan elkaar, de zogenaamde “wintertros”. Deze tros hangt daar, waar zich de honing en het eventuele stuifmeel en het broed bevind. Maar ze klitten niet alleen aan elkaar, dat zou veel te weinig warmte genereren. Nee, ze zorgen voor warmte door allemaal, eenparig, hun opwaartse – en neerwaartse vleugelspieren tegelijkertijd te spannen en weer te ontspannen, heel snel achter elkaar. Zo vliegen ze niet weg en er wordt veel warmte geproduceerd. Is er geen broed aanwezig, is de temperatuur in het midden, bij de koningin, zo tussen de 13 º en 18 ºC. Is er echter broed aanwezig, dan kan de temperatuur in de tros oplopen tot tussen de 32 º en 36 ºC. Zo houden ze zichzelf en nog belangrijker, het eventuele broed en de koningin heerlijk warm.

Als het echt gaat vriezen
Een volk kan, mits het voldoende groot en gezond is, hele lage temperaturen weerstaan: een volk van 16.000 werksters kan gedurende twaalf uur een temperatuur van -80 ºC overleven. Dat zegt wel wat over de effectiviteit van dit verwarmingssysteem. Hebben de bijen geluk, en komt de buitentemperatuur boven de 12 ºC uit, dan vliegen de werksters uit om hun darminhoud kwijt te raken tijdens de “reinigingsvlucht”. Wat een opluchting…De koningin blijft binnen en heeft het privilege, daarvoor niet naar buiten te hoeven. Ze mag binnen blijven en gaat vanaf de tweede helft van januari starten met het leggen van eitjes.

Wat is de rol van de imker in de winter?
Hij zorgt al voor de winter begint voor voldoende voedselvoorraad voor de bijen. Vrijwilliger Rob Triest, Imker en Korfvlechter van Het Flevo Landschap, werkzaam op Werelderfgoed Schokland, laat honing in de kasten zitten, zodat de bijen ook in de winter verzekerd zijn van de vitaminen, mineralen en enzymen, die honing ook voor ons zo gezond maken. Verder kan de imker bij voldoende hoge temperaturen zorgen voor een drinkplaats ofwel bijenkroeg naast de kast. Verder laat de imker de bijen gedurende de winter zoveel mogelijk met rust.

Als het weer warmer wordt
Steken in het nieuwe jaar de eerste bollenbloeiers hun kopjes boven de aarde en is de temperatuur boven de 12 ºC, dan gaan de bijen weer voedsel zoeken. Daarom is het zo goed, al in november bollen in de tuin te gaan planten. Doe je ook mee?

Bijen zijn wonderbaarlijke organismen, waar nog veel meer wetenswaardigs over te vertellen valt. En waarschijnlijk heb je zelf ook wel iets wat je graag van de honingbij zou willen weten. Stuur dan een bericht via onze contactpagina of Facebook.
We gaan hoe dan ook meer vertellen over de honingbij, dus hou DeSchokkerbij.nl in de gaten.

Dit artikel is weer geschreven door onze werkbij Hetty.